لعاب یک نوع پوشش شیشه ای و درخشان است که به منظور زیبا سازی و جلای ظروف سرامیکی استفاده میشود. اینکار باعث تراکم ، سختی ، صیقلی و رنگی بودن آن میشود و آن را در مقابل بعضی از عوامل شیمیایی مستحکم و پایدار می سازد. با استفاده از لعاب هایی با رنگ های متنوع میتوان سفال هایی با رنگ ها وشفافیت های متنوعی ایجاد کرد. در هنگام لعابکاری سفال باید هر گونه ناخاصی و یا آلودگی نظیر گرد و غبار را از سطح آن پاک کرده و آن را با یک اسفنج کاملا تمیز نماییم.
بیشترین ترکیبات معدنی که از آن ها در ترکیب لعاب استفاده می شود شامل :
- سدیم
- پتاسیم
- لیتیم
- منیزیم
- کلسیم
- روی
- اکسید آهن
- اکسید کبالت
- اکسید کروم
- اکسید مس
- کربنات مس
- سولفات مس
- اکسید زیرکن
- اکسید تیتان
- اکسید قلع
- اکسید بور
- اکسید باریم می باشد که به مرور به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
سدیم:
جز لعاب های قلیایی دسته بندی میشود، سدیم غیر سمی است و ضریب انبساط حرارتی بالایی دارد: یعنی اینکه استحکام زیادی ندارد و باعث ایجاد ترک های مویین در لعاب میشود. دارای ویسکوزیته پایین بوده : یعنی گرانروی کمی دارد و باعث حرکت لعاب میشود. و به صورت کربنات سدیم میتوانیم آن را خریداری کرد. (جوش شیرین همان کربنات سدیم می باشد.)
پتاسیم:
پتاسیم هم مانند سدیم جز لعاب های قلیایی طبقه بندی میشود ولی اثر نامطلوب کمتری به نسبت سدیم دارد (در دمای 1100 درجه بدون ترک میباشد.) شرگی سدیم و پتاسیم را با افزودن موادی مانند Al2O3–Zno-Bao-Cr2O3-SnO₂ میتوان کم کرد. از سدیم و پتاسیم نهایتاً 2 درصد استفاده میکنیم.
کلسیم :
جز لعاب های قلیایی طبقه بندی شده و اغلب به صورت کربنات کلسیم به مواد اضافه میشود که اثر سیال کنندگی بر روی مواد دارد که این اثر از 900 درجه سانتیگراد شروع میشود. ترک کلسیم به نسبت سدیم و پتاسیم کمتر میباشد (ضریب انبساط حرارتی این لعاب پایین است). در صورت حرارت دیدن بالای 1000 درجه سانتیگراد باعث مات شدن لعاب میگردد. در اینجا میتوان از قرص کلسیم نیز استفاده کرد.
منیزیم:
به آن لعاب انقباضی هر می گویند ، ضریب انبساطی حرارتی آن پایین بوده و دارای کشش سطحی زیادی است. به لعاب براقیت میدهد و حتما باید در دمای زیر 1100 درجه استفاده شود زیرا هر چه دمای ذوب بالاتر برود منیزیم به کندی ذوب میشود. بهتر است سطح اول لعاب به صورت معمولی زده شود و بعد لعاب منیزیم روی آن اعمال شود چون پس از پخت لعاب زیرین عادی پخته میشود و لعاب فوقانی که منیزیم دارد منقبض شده و در بعضی جاها لعاب زیرین قابل رویت میشود.
نکته: به هیچ عنوان با آهن ترکیب نشود چون لعاب بسیار بدرنگی خواهد شد.
لیتیم:
جز لعاب های قلیایی طبقه بندی میشود دارای کمترین گرانروی (ویسکوزیته) است (بیشترین شرگی را دارد.) و روان کنندگی شدیدی دارد. ضریب انبساط حرارت بالایی دارد ولی مقدرا آن از سدیم و پتاسیم کمتر است. این ماده بسیاری از عیب های لعاب را رفع میکند.
نکته: این لعاب به بدنه های قرمز پخت لعاب کاری نشود زیرا رنگ قرمز بدنه را به خاکستری تغییر میدهد.
روی:
اکسید روی در لعاب اثر شبکه سازی دارد و باعث استحکام و مقاومت شیمیایی و پایداری در برابر تغییرات جوی میشود. اثر گرانروی (شرگی زیاد) را کاهش میدهد.باعث مات کنندگی لعاب شده و نقطه ذوب را بالا میبرد و بدنه حالت پوست ماری (لعاب انقباضی) پیدا میکند. و اگر به مقدار کم استفاده شود براقیت لعاب را افزایش میدهد.
منبع : بخش هایی از کتاب صنعت لعاب سازی و رنگ های آن
ادامه دارد…
اطلات خیلی خوب و مفیدی گذاشتین استاد.
ممنونم .
پایدار باشید همیشه🌱🤍✌⚘
ممنونم از وقتی که گذاشتین و مطالعه کردین 🙂